• dr Małgorzata Zięba
  • 27 marca 2019

Niepłodność mężczyzn — co trzeba o niej wiedzieć i kiedy wykonać badanie nasienia?

Bezpłodność

badanie nasienia

Zbyt intensywny styl życia, nieodpowiednia dieta, brak ruchu, używki i stres sprawiają, że współcześni mężczyźni coraz częściej stają się niepłodni. Dlatego, aby skutecznie starać się o dziecko, diagnostyka i leczenie niepłodności powinny dotyczyć obojga partnerów.

W przypadku mężczyzn zwykle zaczyna się od badania nasienia, ale jest wiele innych procedur, które pomagają odzyskać płodność.

Z artykułu dowiesz się, co wywołuje męską niepłodność, kiedy zdecydować się na badanie nasienia oraz jakie inne kroki możesz wykonać, aby odzyskać płodność.

Czy niepłodność jest chorobą?

Lekarze na całym świecie toczą dyskusje i spory na temat tego, czy niepłodność jest chorobą.

Natomiast WHO uznała niepłodność za chorobę i postuluje, aby dodać ją do szeregu chorób społecznych – grupy chorób przewlekłych i trudnych do wyleczenia, które wymagają regularnej opieki lekarskiej oraz stanowią nie tylko istotny problem dla chorej jednostki, ale również dla całego społeczeństwa.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization, WHO) o niepłodności możemy mówić wtedy, kiedy para nie może zajść w ciążę przez co najmniej rok – pomimo regularnego współżycia płciowego (3-4 razy w tygodniu) i bez stosowania jakichkolwiek środków zapobiegawczych.

Kiedy rozpocząć diagnostykę niepłodności?

Brak ciąży po rocznym okresie regularnych starań to jasny sygnał do rozpoczęcia diagnostyki niepłodności.

Często kolejnym etapem jest procedura zapłodnienia pozaustrojowego – warto pamiętać, że im dokładniejsza i szersza będzie diagnostyka, tym wyższe szanse na powodzenie zapłodnienia in vitro.

Para razem stara się o dziecko, więc diagnostyka niepłodności powinna dotyczyć obojga partnerów.

nieplodnosc obojga partnerow

Oczywiście rozróżniamy niepłodność wywołaną czynnikiem żeńskim i męskim, ale w praktyce to wygląda tak, że zwykle kobiety sprawdzają, czy jest coś z nimi „nie tak” – dzieje się tak w 80% przypadków.

Lekarz zleca kobiecie wiele badań i kontynuowanie starania się o dziecko, co często nadal nie kończy się ciążą. Dopiero na tym etapie dołączają mężczyźni.

Niestety to częsty scenariusz, który bardzo wydłuża czas i skuteczność diagnostyki i leczenia. Tymczasem, według najnowszych danych statystycznie czynnik żeński i męski odpowiadają za tyle samo przypadków niepłodności.

Dlatego właśnie diagnostyka powinna przebiegać dwutorowo i dotyczyć w takim samym stopniu obojga partnerów. Tym bardziej że współcześnie obserwujemy znaczny spadek jakości nasienia u mężczyzn.

Rozkład przyczyn niepłodności:

  • 35% – niepłodność, gdzie przyczyną jest czynnik żeński,
  • 35% –  niepłodność gdzie przyczyną jest czynnik męski,
  • 20% –  niepłodność jest zarówno po stronie żeńskiej i męskiej,
  • 10-15% – niepłodność idiopatyczna, czyli nieznanego pochodzenia.

Dziś lekarze wiedzą o wiele więcej o nasieniu i jego poszczególnych parametrach niż jeszcze kilkanaście lat temu.

Dzięki tej wiedzy da się nie tylko ocenić ilość, jakość i ruchliwość plemników, ale ustalić, czy materiał genetyczny jest uszkodzony. Badanie potencjału oksydacyjno-redukcyjnego w nasieniu w połączeniu z badaniem ogólnym nasienia i badaniem fragmentacji DNA plemników pozwala na uzyskanie kompleksowej informacji o płodności mężczyzny.

Niepłodność u mężczyzn – rodzaje diagnostyki:

  • badania hormonalne,
  • badania metaboliczne oraz poziomy witamin,
  • badanie nasienia,
  • fragmentacja DNA plemników,
  • test oksydacyjno-redukcyjny,
  • test HBA.

Staramy się, ale nie możemy zajść w ciążę. Co robić?

Podstawą diagnostyki niepłodności u mężczyzn jest badanie nasienia (seminogram lub spermiogram).

badanie nasienia

Dzięki temu badaniu otrzymamy informacje na temat jakości, aktywności oraz liczby plemników.

Podczas badania oceniane są również te parametry:

  • objętość ejakulatu,
  • lepkość ejakulatu,
  • czas upłynnienia,
  • pH,
  • liczba plemników w 1 ml ejakulatu,
  • odsetek żywych plemników,
  • ruch plemników,
  • aglutynacja,
  • budowa plemników (ocenie podlega główka, witka, wstawka),
  • proporcje pomiędzy prawidłowymi plemnikami a uszkodzonymi,
  • obecność przeciwciał przeciwplemnikowych w nasieniu – test MAR (warunkiem wykonania testu jest obecność ruchliwych plemników w ejakulacie).

Otrzymałem wyniki badania nasienia i co dalej?

badanie nasienia

Po otrzymaniu wyników badania nasienia należy umówić się na konsultację ze specjalistą – najlepiej na taką wizytę umówić się razem z partnerką, aby lekarz miał pełny obraz sytuacji.

Jeśli wykonasz badania w Klinice Płodności Zięba, możesz bezpłatnie umówić się na konsultacje z naszym lekarzem.

Mężczyźni czasem zastanawiają się, po co spotykać się z lekarzem, jeśli wyniki są prawidłowe. Tutaj szczególną grupą pacjentów są osoby ze zdefiniowaną niepłodnością idiopatyczną (o nieznanej przyczynie).

Często spermiogram pokazuje, że budowa, ilość i ruch plemników są prawidłowe, ale to niestety nie wystarczy, aby wyeliminować czynnik męski jako przyczynę niepłodności.

Dlaczego?

Bo często nawet zdrowo wyglądające plemniki mają uszkodzone DNA, czyli najważniejszy ich element.

To DNA plemnika i DNA komórki jajowej odpowiada za powstanie nowego życia.

Uszkodzone DNA sprawia, że prawdopodobnie nie dojdzie do zapłodnienia, wystąpi poronienie lub zarodek będzie mieć wadę genetyczną. Dlatego tak ważna jest konsultacja wyników z lekarzem i szczegółowa diagnostyka.

Jak sprawdzić, czy z moim DNA jest wszystko w porządku?

W celu sprawdzenia, czy materiał genetyczny plemników jest uszkodzony, należy wykonać badanie fragmentacji DNA plemników. Uszkodzenia występują u wszystkich mężczyzn, ale nadmierna ich ilość ogranicza możliwość rozwoju zarodka.

Co to oznacza?

Plemnik z uszkodzonym DNA może zapłodnić komórkę jajową, ale przez nieprawidłowości w materiale genetycznym rozwój zarodka będzie zatrzymany.

badanie nasienia

Zarodek nie zagnieździ się lub nastąpi poronienie we wczesnym etapie ciąży.

Dlatego jednoczesne wykonanie badania fragmentacji DNA plemników i seminogramu jest niezwykle ważne dla skutecznej diagnostyki.

W Klinice Płodności Zięba wykonujemy diagnostykę genetyczną u meżczyzn.

U mężczyzn z prawidłowymi wynikami badania nasienia może występować duży odsetek plemników z uszkodzonym materiałem genetycznym oraz odwrotnie, u mężczyzn, u których parametry podstawowe nasienia są nieprawidłowe DNA plemników może być prawidłowe.

Wykonanie obu badań pozwala lekarzowi dowiedzieć się więcej o pacjencie, a w razie czego rozszerzyć diagnostykę w kierunku, w którym są nieprawidłowości. To daje szanse ustalenia zindywidualizowanego i możliwie skutecznego leczenia niepłodności u mężczyzn.

Jakie są przyczyny uszkodzenia DNA plemników?

Do uszkodzeń DNA plemników prowadzi nieprawidłowa higiena życia mężczyzny. Styl życia ma ogromny wpływ na płodność.

Możliwe przyczyny uszkodzenia DNA plemników:

  • nieprawidłowa dieta ze zbyt małą ilością antyoksydantów,
  • brak ruchu,
  • używki,
  • stres,
  • narażenie na promieniowanie, działanie czynników chemicznych i toksyny,
  • żylaki powrózka nasiennego,
  • zbyt wysokie temperatury (przede wszystkim sauna, nadmierne opalanie się, gorące kąpiele itp.),
  • infekcje ogólnoustrojowe z temperaturą powyżej 39 stopni Celsjusza,
  • działanie niektórych leków.
badanie nasienia

W męskiej płodności szczególnie ważną rolę odgrywają antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze, których zadaniem jest walka z wolnymi rodnikami obecnymi w środowisku.

Wolne rodniki uszkadzają komórki organizmu ludzkiego i zwiększają ryzyko chorób (w tym niepłodności) oraz przyspieszają procesy starzenia. Świetnymi źródłami antyoksydantów są warzywa i owoce.

Zachwiana równowaga między wytwarzaniem reaktywnych form tlenu (RFT) a układem antyoksydacyjnym organizmu, który odpowiada za ich neutralizację i usuwanie to stres oksydacyjny.

Niewielkie ilości wolnych rodników są niezbędne do przeprowadzenia prawidłowej spermatogenezy, ale ich nadmiar uszkadza DNA komórek oraz przyczynia się do spadku ruchliwości plemników.

Co wpływa na zwiększone wytwarzanie reaktywnych form tlenu (RFT):

  • zanieczyszczenia środowiska,
  • palenie papierosów i używki,
  • otyłość,
  • dysraptory – substancje naturalne występujące w żywności i środowisku, a często zaliczane do zanieczyszczeń.
  • stres,
  • procesy starzenia,
  • stany zapalne w układzie moczowo-płciowym spowodowane obecnością żylaków, niedoleczonych zakażeń, niektórych chorób ogólnoustrojowych.
badanie nasienia

Większość czynników, które prowadzą do stanu stresu oksydacyjnego i uszkodzeń DNA plemników, zalicza się do tych, na które mamy wpływ.

Dzięki wykonaniu testu oksydacyjno-redukcyjnego można ustalić, czy zachowana jest równowaga między reaktywnymi formami tlenu a antyoksydantami.

Równowaga zachodzących procesów niezbędna jest do funkcjonowania całego organizmu, więc bardzo ważne jest ustalenie czynników, które tę równowagę zaburzają. Jeżeli jest zaburzona, należy znaleźć przyczynę oraz dobrać prawidłowe leczenie.

Jednocześnie, jeśli wynik fragmentacji DNA jest nieprawidłowy, poza wykonaniem testu oksydacyjno-redukcyjnego należy umówić się na wizytę u lekarza specjalisty medycyny rozrodu oraz urologa i androloga.

To ważne, aby wykluczyć inne czynniki, tj. stany zapalne, żylaki powrózka nasiennego lub zaburzenia hormonalne.

Test HBA – szczegółowa diagnostyka plemników

Test HBA określa zdolność wiązania plemników z hialuronianem, a tym samym odsetek plemników, które są zdolne do zapłodnienia komórki jajowej.

Na bazie otrzymanego wyniku specjaliści są w stanie ocenić, czy plemniki obecne w nasieniu mają prawidłową, czy ograniczona zdolność lub brak możliwości zapłodnienia komórki jajowej.

Dlaczego jest to tak istotne?

Plemniki, które wykazują nieprawidłowości, mogą wpłynąć negatywnie na rozwój zarodka. Wykonanie tego testu jest również zalecane podczas kwalifikacji pacjentów do procedury in vitro w celu doboru metody zapłodnienia komórek jajowych ISCI lub PICSI.

Co mogę zrobić, aby moje nasienie było zdrowe?

Bardzo dużo!

badanie nasienia

Zaangażowanie i praca mężczyzny przy diagnostyce i leczeniu nieprawidłowości związanych z nasieniem to najistotniejsze elementy prowadzące do sukcesu.

Znaczna większość czynników wpływających negatywnie na nasienie jest zależna od tego, jak żyjemy, co jemy, jak dbamy o swoje zdrowie, jak radzimy sobie ze stresem.

Często zmiany w sposobie życia wystarczą, aby znacznie poprawić płodność, choć poprawa nie następuje z dnia na dzień i potrzeba czasu.

10 kroków do poprawy jakości nasienia

Trzeba pamiętać, że niepłodny mężczyzna nie musi przechodzić wszystkich wymienionych niżej kroków, bo czasem już po pierwszym lub kilku pierwszych płodność wraca. Wymienione kroki należy raczej traktować jako kompendium i poradnik, który pomoże poznać przyczyny niepłodności i ich możliwe rozwiązania.

Krok 1. Odpowiednia dieta i dbanie o mikrobiotę jelitową

Czy mikrobiota jelitowa ma wpływ na płodność?

Ogromną!

Flora jelitowa jest centrum dowodzenia ludzkim układem immunologicznym. Pilnuje, aby szkodliwe substancje nie przenikały do krwiobiegu.

Zaburzone działanie mikrobioty jelitowej sprawia, że układ odpornościowy nie działa dobrze i wiele substancji szkodliwych przedostaje się do naszego krwiobiegu i uruchamia wielu jednostek chorobowych w tym niepłodność.

Przy zespole jelita przesiąkliwego następuje zaburzenie w funkcjonowaniu mikrobioty jelitowej, przez co substancje szkodliwe – głównie dysraptory endokrynne ( EDC – endocrine disrupting chemicals) – przenikają do układu krążenia. EDC naruszają działanie układu hormonalnego i wielu innych układów.

Innymi szkodliwymi substancjami, które mogą pojawić się we krwi pacjenta, są przeciwciała klasy IGG.

Powodują one alergie na pokarmy. Obniżają odporność organizmu przez to, że wywołują i utrzymują permanentny stan zapalny. Najnowsze badania podają, że ponad 60% niepłodności idiopatycznej (nieznanego pochodzenia) to niepłodność immunologiczna, czyli taka, za która odpowiada nieprawidłowa praca układu odpornościowego.

Każdy pacjent, który stara się o dziecko lub walczy z niepłodnością, powinien wykonać badanie mikrobioty jelitowej oraz testy na nietolerancje pokarmowe. Odpowiednio dobrana dieta oraz prawidłowo funkcjonująca mikrobiota jelitowa są niezbędne, aby proces spermatogenezy przebiegał bez powikłań.

Krok 2. Ruch

Odpowiednia dawka ruchu zmniejsza ilość tkanki tłuszczowej oraz poprawia funkcje układu krążenia.

badanie nasienia

Parametry metaboliczne w normie to większa szansa na zdrową ciążę – to dotyczy obojga partnerów.

Przy regularnej aktywności fizycznej poprawia się metabolizm męskiego ciała, lepiej działa układ hormonalny, a co najważniejsze wzrasta jakość nasienia.

Dlatego przy nieprawidłowych parametrach nasienia, specjalista powinien dobrać odpowiedni dla danego mężczyzny rodzaj ruchu.

W Klinice Płodności Zięba jest możliwość ustalenie takiego planu treningowego uwzględniającego odpowiedni rodzaj aktywności fizycznej połączonej ze zdrową dietą i suplementacją.

Krok 3. Wizyta u androloga i badania hormonalne

badanie nasienia

Wizyta u specjalisty medycyny rozrodu lub/i androloga jest niezbędnym etapem w procesie diagnostyki. Po ocenie wyników badania nasienia i ich omówieniu lekarz będzie mógł zalecić badania hormonalne. To pomoże ustalić, czy przyczyną niepłodności są zaburzenia w układzie hormonalnym (wydzielniczym).

Tak, zaburzenia hormonalne nie dotyczą tylko kobiet!

Nieprawidłowe funkcjonowanie układu wydzielniczego zdarza się również u mężczyzn i obniża płodność. Współczesna diagnostyka pozwala dokładnie zdiagnozować problem i dopasować do niego skuteczną terapię hormonalną lub skuteczną stymulację hormonalną, aby przywrócić prawidłowy proces spermatogenezy. Dzięki czemu nawet w przypadkach ciężkiej oligozoospermii i azoospermii jest możliwość uzyskania plemników zdolnych do zapłodnienia.

Krok 4. Wizyta u urologa

Każdy pacjent, u którego zachodzi podejrzenie niepłodności, powinien spotkać się z urologiem. To pozwala bardzo szybko wykluczyć lub potwierdzić zmiany w obrębie męskich narządów płciowych. Konsultacja urologiczna ma też ustalić, czy pacjent może przejść leczenie hormonalne.

Krok 5. Diagnostyka genetyczna

Diagnostyka genetyczna ma ustalić, czy u jednego lub obojga partnerów występują nieprawidłowości w DNA.

To bardzo istotny krok, bo za 30% niepłodności par odpowiada czynnik genetyczny.

Dla przyszłych rodziców otrzymane wyniki są bardzo ważną informacją zarówno w kwestii określenia przyczyn niepłodności, jak również materiału genetycznego przyszłego potomstwa. W przypadku rozrodu wspomaganego może dojść do przekazania nieprawidłowego materiału genetycznego. Przez to u dzieci mogą pojawić się takie same problemy zdrowotne jak u rodzica lub rodziców.

Krok 6. Badanie kariotypu

Badanie kariotypu pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w ilości oraz budowie chromosomów pacjenta. Zmiany te przyczyniają się do niepłodności i poronień. Nieprawidłowy materiał genetyczny może też zostać przekazany potomstwu, dlatego warto wykonać diagnostykę u obojga rodziców.

Wskazania do wykonania kariotypu:

  • stwierdzona niepłodność,
  • poronienia nawykowe,
  • azoospermia (brak plemników w ejakulacie),
  • przypadki chorób uwarunkowanych genetycznie w rodzinie.

Krok 7. Test AZF

Test AZF (ang. azoosperma facotor) to badanie genetyczne, które umożliwia wykrycie mikrodelecji w obrębie chromosomu męskiego Y. Obecność tej mutacji zaburza proces powstawania i dojrzewania plemników. W konsekwencji jest jednym z czynników odpowiadających za rozwój niepłodności męskiej.

Wskazania do wykonania AZF:

  • azoospermia (brak plemników w ejakulacie),
  • ciężka oligozoospermia (liczba plemników <5 mln/ml).

Krok 8. Badanie genu CFTR

Badanie genu CFTR (ang. cystic fibrosis transmembrane conductance regulator, błonowy regulator przewodnictwa) wykonuje się, aby określić przyczyny męskiej niepłodności oraz określić ryzyko wystąpienia mukowiscydozy u potomstwa.

Dlatego warto też to badanie wykonać u partnerki.

Mutacja w genie CFTR wywołuje: mukowiscydozę, wrodzony jedno- lub obustronny brak nasieniowodów, brak najądrzy, zespół Younga oraz zespoły wywołane zamknięciem dróg wyprowadzających nasienie w wyniku ucisku mechanicznego.

W przypadku niepłodności męskiej nieprawidłowości w obrębie genu CFTR skutkują zaburzeniami procesu spermatogenezy i w konsekwencji doprowadzają do zaburzenia procesu powstawania i dojrzewania plemników.

Najczęściej wyniki badań nasienia pacjenta przedstawiają obniżona ilość plemników, które cechują się nieprawidłową budową.

Wskazania do wykonania CFTR:

  • azoospermia (brak nasienia w ejakulacie),
  • ciężka oligozoospermia  liczba plemników < 5 mln/ml),
  • astenoteratozoospermia (obniżona ilość i ruchliwość plemników).

Krok 9. Pakiety infekcyjne

Choroby, które mogą obniżać męską płodność to: świnka, żylaki powrózka nasiennego, Chlamydia Trachomatis, Mycoplasma hominis, Ureaplasma oraz inne infekcje bakteryjne.

Zakażenia te mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych jąder, co ma niekorzystny wpływ na nasienie.

Dodatkowo te zakażenia są przenoszone drogą płciową, więc warto wykonywać regularnie badania nawet w przypadku, kiedy mężczyzna nie stara się o potomstwo.

Bardzo ważne jest, aby w czasie wizyty lekarskiej powiedzieć lekarzowi o przebytej w dzieciństwie śwince. Powikłania tej chorob mogą prowadzić do stanu zapalnego jąder i być przyczyną męskiej niepłodności.

Natomiast żylaki wywołują zmiany degeneracyjne w jądrach, które stają się przewlekle niedotlenione i przegrzane. Konsekwencją jest zmniejszenie całkowitej liczby plemników w nasieniu i wzrost odsetka plemników nieprawidłowych.

Krok 10. Biopsja jądra

Wykonanie biopsji jądra jest ważne szczególnie dla pacjentów, u których wyniki badań wskazały na ciężką oligozoospermię lub azoospermię.

W tej grupie pacjentów jest możliwość wykonania stymulacji hormonalnej (jeśli nie ma przeciwwskazań), która ma przywrócić spermatogenezę. Tu też istotny jest czas, bo leczenie trwa od 6 do 12 miesięcy.

Biopsja polega na pobraniu tkanki z jądra lub nadjądrzy. Z pobranej tkanki uzyskuje się plemniki, które zostaną wykorzystane do zapłodnienia.

Wykonuje się ją również u pacjentów po wazektomii (przecięciu nasieniowodów), którzy jednak decydują się na potomstwo.

badanie nasienia

Męska niepłodność – podsumowanie

Bardzo często jest tak, że przy nieudanych staraniach się o dziecko, tylko kobieta decyduje się na badania i wizytę u lekarza.

To błąd!

Partnerzy razem starają się o potomstwo, więc też razem powinni poddać się diagnostyce, a potem ewentualnemu leczeniu.

Męska niepłodność występuje tak samo często, jak żeńska. Badania obojga partnerów to o wiele większa szansa na ciążę.

Wszystkie wymienione w tekście badania możesz wykonać w Klinice Płodności Zięba.

Kliknij tutaj, żeby umówic wizytę.

Przychodząc do nas przekonasz się, że pomagamy nawet w najtrudniejszych przypadkach – nawet wtedy, kiedy inni się poddali. Bądź pewien, że nic nie będziemy przed Tobą ukrywać, tylko jasno przedstawimy szansę i możliwe komplikacje.

Oceń post

Ostatnie wpisy

Wyślij e-mail lub zadzwoń


Skontaktuj się z nami


Masz pytania? Zadzwoń
+48 32 202 36 35

Napisz wiadomość
info@ziebaclinic.pl